به گزارش پایگاه خبری افق یزد، خانه های یزد با آن حیاط های دلباز و دلنشین شاهد دورهمی عصرگاهی و شبانگاهی خانواده های یزدی بود.

خانم ها در گوشه ای از این خانه دورهم جمع شده و کارهای خود را با صحبت و خنده انجام می دهند و در گوشه ای دیگر نیز بچه ها مشغول بازی و شادی هستند.

صفا و صمیمیتی که با بازیگوشی بچه ها در این حیاط ها همراه بود، از سال های دور به تدریج رخت بست و در سال های اخیر هم شاهد رشد قارچ گونه آپارتمان هایی هستیم که نه تنها بازی و شادی بچه ها را برنمی تابد، بلکه رهاورد این ساختمان ها فقط سکوت است.

برای بررسی ابعاد این موضوع با حمیدرضا بیگ‌زاده شهرکی، عضو هیأت علمی گروه معماری دانشگاه ملی مهارت استان یزد به گفت وگو نشستیم.

وضعیت حیاط خانه ها در یزد چگونه بود؟

خانه ها همچون خانه های سنتی یزد،  پرجمعیت بود و چند خانواده را در برمی گرفت. امکان کوچ در خانه ها وجود داشت و یک حیاط بزرگ مرتبط کننده عرصه سکونت افراد خانواده بود.

کودکان نیز از این فضا بی بهره نبوده و می توانستند از فضای حیاط برای بازی و فعالیت به نحو مطلوبی استفاده کنند.

خانه ها با داشتن نارنجستان، تالار، حیات و … تنوع فضایی زیادی برای کودکان داشتند، اما به تدریج با تغییر ساختار خانواده ها و کوچکتر شدن آنها خانه ها نیز روز بروز کوچکتر شدند.

این تغییر از چه زمانی رخ داد؟

این روند تغییرات از دوره پهلوی اول شروع می شود که روند گسترش آن در شهرهای بزرگتر به صورت سریع تر و در شهرهای کوچک تر به صورت تدریجی انجام گرفت که در آن دوره به تدریج حیاط ها کوچکتر، اتاق ها کمتر و ارتباط ها محدودتر شد.

از آن دوره به بعد حیاط به فضای خالی در یک طرف خانه تبدیل شد که تمام فضاهای بسته یعنی اتاق های نشیمن و سایر فضاها در یک جبهه متمرکز شده و همین امر باعث خروج حیات از کانون سکونت گردید.

خروج حیاط از کانون سکونت چه ضربه ای به روحیه کودکان داشت؟

با تبدیل حیات به محلی برای رفت و آمد، شست و شو و یا امثال این فعالیت ها، کانون مهم خانه و خانواده از بین رفته، جنب و جوش و تکاپوی بچه ها نیز به کمترین حد ممکن رسیده و رو به زوال می رود که این به معنای وارد شدن ضربه عمیق و محکم به زندگی کودکان ما است.

مردم یزد در سال های اخیر به خاطر علاقمندی به فضای بسته، الگوی خانه های حیاط دار را تغییر و اکثرا حیات را فضایی کوچک برای رفت و آمد قرار داده اند یعنی یک فضای خالی بی تاثیر و فاقد خاصیت.

برخی نیز تنها برای اجرای قوانین و احکام خانه سازی، بخشی از خانه را به عنوان فضای خالی و به اسم حیاط می سازند که گاهی همین فضای کوچک نیز با فرار از ضوابط ساخت و ساز تبدیل به فضای بسته می شود.

چرا مردم یزد به آپارتمان نشینی گرایش یافته اند؟

گرایش به آپارتمان نشینی به دلایل مختلفی همچون مسائل اقتصادی شامل افزایش هزینه های زمین و ساخت و ساز رواج یافته است، زیرا امکان دستیابی به خانه ای با معیاهای مطلوب برای خانواده ها خصوصا زوج های جوان با هزینه های متعارف و متعادل وجود ندارد و یا بسیار دشوار است.

در آپارتمان نشینی به دلیل نبود مکانی برای بازی، بچه ها از جنب و جوش محروم می شوند، هر چند که در برخی مواقع محوطه مشترک و شلوغی وجود دارد اما بیشتر والدین به دلیل کاهش نظارت بر فرزندان به آنان اجازه ورود به محوطه را نداده یا محدود می کنند.

بافت جدید شهری چه آسیبی به کودکان وارد کرده است؟

در گذشته در شهرهای مختلف از جمله یزد نمونه های شکیل و باکیفیتی از دربندها و سکوها وجود داشت که عرصه های مشاعی بین خانه های فامیل و همسایه ساخته می شد، اما متاسفانه به مرور زمان با تغییر الگوهای شهرسازی و گرایش به سمت شهرسازی جدید در قالب یک شبکه شطرنجی شهری، معابر و اماکن یاد شده از بین رفته و مکان های جدیدی در قالب بلوار، خیابان و … جایگزینشان شد.

در بافت جدید شهری به دلیل اضافه شدن مسائلی جدید همچون ترافیک سواره و امثال آن امکان حضور کودکان و بازی کردنشان به دلیل کاهش امنیت، بسیار کم و محدود شده و این در حالی است که کودکان در گذشته با وجود فضاهای وسیع و مختلف در منزل در کوچه ها و گذرها با امنیت خاطر بازی می کردند.

همه این عوامل که مربوط به تغییر سبک معماری خانه سازی و شهرسازی است، دست در دست هم دادند تا کودکان و نوجوانان ما از نیروی حیات و بازی کردن به اندازه کافی محروم شده و به سمت وسایل دیجیتال همچون موبایل و تبلت روی آورند و این مساله یک هشدار جدی برای جامعه است.